MAVİ BAYRAK NASIL ALINIR
Avrupa Topluluğu, kendi ülkelerinde yüzme amacı ile kullanılacak göl ve deniz suları için gerekli su kalitelerini belirleyen mikrobiyolojik parametreleri, yol gösterici ve uyulması zorunlu hükümler olarak ortaya koymuştur.
Bu çalışmalar 1987 yılında Avrupa Çevre Eğitim Vakfı (FEEE) tarafından yürütülen Mavi Bayrak Kampanyası adı altında birleştirilmiş önce 11 AT ülkesi daha sonra 22 ülkede başarı ile uygulanmıştır. 2001 yılında ise Avrupa’nın dışında yer alan ülkelerden gelen talepler doğrultusunda kampanyanın kapsamı genişletilmiş olup Avrupa Çevre Eğitim Vakfı’nın adı Çevre Eğitim Vakfı olarak değiştirilmiştir.
Avrupa Çevre Eğitim Vakfı’na 1991 yılında ilk kez Avrupa Topluluğu dışında Finlandiya kabul edildikten sonra, Ülkemizde de Mavi Bayrak Kampanyasına yönelik çalışmalar başlamış ve 1993 yılında Bakanlığımızın önderliğinde Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV) kurulmuştur.
Mavi Bayrak Programı ülkemizde Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın finansal (Sağlık Bakanlığı’na analizler için) ve teknik desteği, Sağlık Bakanlığı’nın teknik desteği ile Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV) tarafından yürütülmektedir. Bu projenin Uluslararası ayağı ise Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı (FEE) dır.
AB Yüzme Suyu Direktiflerinin uygulanması, çöp toplama ve sağlık ekipmanlarıyla uygun ve güvenli bir ortamın sağlandığı plajlar ile ilgili kriterler birkaç kez revize edilmiştir. Mavi Bayrak plaj kriterlerinin bu düzenlemeler sırasında giderek daha da sıkılaştırılmasına rağmen, bu programa katılma isteği artmaktadır.
Plajlar ile ilgili yeni kriterler, yöredeki atıksu arıtma tesisi, kanalizasyon sistemleri gibi belediye hizmetlerini kapsamakla birlikte, sürdürülebilir kalkınma ve özellikle çevre eğitimi üzerinde odaklanmaktadır.
2004 yılında yürürlüğe giren yeni marina kriterlerine çevre eğitimi ve çevre yönetimi odaklı bir anlayış getirilmiş, ayrıca Mavi Bayraklı marinalarda marina güvenliği ön plana çıkarılarak, Çevre Yönetimine geçiş konusunda ilk adımlar atılmıştır.
Dünyada gelişen çevreyi koruma bilincine paralel olarak Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı tarafından plajlar için belirlenen 33 kriter, marinalar için belirlenen 38 kriter bulunmaktadır. Bu kriterlerin bir kısmı zorunlu(z), bir kısmı klavuz (k) kriterlerdir. Bu kriterleri sağlayan plajlara 1 yıl süre ile Mavi Bayrak verilerek ödüllendirilmektedir.
Plaj ve marinalar için belirlenen kriterler birbirlerinden farklı olmasına rağmen, hepsini aşağıdaki 4 ana grupta toplamak mümkündür.
1. Yüzme amacıyla kullanılan suyun niteliği.
2. Çevresel eğitim ve bilgilendirme çalışmalarının yönlendirilmesi.
3. Plaj düzeni ve emniyetinin sağlanması.
4. Çevre Yönetimi
Bu kriterleri sağlayan plaj ve marinalara 1 yıl süreyle Mavi Bayrak verilerek ödüllendirilmektedir. Mavi Bayraklı plaj ve marinalar Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı tarafından internet ortamında yayınlanarak tüm dünyaya duyurulmaktadır.
2021 yılında Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı’nca yapılan değerlendirmeler sonucundaülkemiz 519 plaj ile 3. sırada yer alırken birinci sırada ise İspanya bulunmaktadır.
Ayrıca, ülkemizde 22 marina, 10 turizm teknesi ve 6 bireysel yatın da Mavi Bayrak ile ödüllendirilmesi uygun görülmüştür.
Kıyıların korunması, çevre bilincinin gelişmesinde ve turizm pazarlanmasında Mavi Bayrak Programının önemli bir yeri bulunmaktadır. Esasen bir çevre ödülü olmakla birlikte, uluslararası standart özelliği taşıması ve uygulama alanının kıyılar olması nedeni ile turizm sektörü açısından büyük bir öneme sahiptir.
Mavi Bayrak Kampanyasına Nasıl Katılım Sağlanır
Mavi Bayrak Programına katılım, gönüllülük esasına dayanır. Belediyeler, marina yetkilileri, turizm işletmeleri Mavi Bayrak almak için TÜRÇEV’e (Türkiye Çevre Eğitim Vakfı) başvuruda bulunurlar.
Bu başvurular, kriterler kapsamında değerlendirilerek, uygun olanlar için gerekli dökümanlar hazırlanır ve Ulusal Jüri’nin onayına sunulur. Ulusal Jüri’nin uygun gördüğü plaj ve marinalar ile ilgili bilgiler TÜRÇEV tarafından FEE’ye (Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı) gönderilir.
FEE, Uluslararası Jüriyi toplayarak Türkiye ile ilgili ve bu arada diğer ülkelerden gelen başvuruları da inceleyerek son kararını verir.
Ulusal Jüride, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Turizm Yatırımcıları Derneği, Türkiye Otelciler Birliği, Türkiye Seyehat Acentaları Birliği, Marina İşletme ve Yatırımcıları Derneği, TÜRÇEV ve Üniversite temsilcileri bulunur.
Uluslararası Jüride ise, FEE, UNEP, EU, EUCC (kıyı ile ilgili sivil toplum örgütü) bulunur.
Mavi Bayrak Ödülü yalnızca 1 yıl için verilmektedir. Mavi Bayrak ödülü alan plaj ve marinalar sezon içerisinde denetlenmektedir. Bu denetlemeler sırasında herhangi bir sorunun tespit edilmesi halinde, sorun giderilinceye kadar Mavi Bayrak indirilmektedir.
Plajlar için Mavi Bayrak kriterleri
Dünyada gelişen çevreyi koruma bilincine paralel olarak Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı tarafından plajlar için belirlenen 27 kriter, 2013 yılı itibariyle 33 e çıkarılmıştır. Bu kriterlerin bir kısmı zorunlu(z), bir kısmı klavuz (k) kriterlerdir. Bu kriterleri sağlayan plajlara 1 yıl süre ile Mavi Bayrak verilerek ödüllendirilmektedir.
Çevre Eğitimi ve Bilgilendirme
1. Mavi Bayrak Programı ile ilgili bilgiler plajda sergilenmelidir. (z)
2. Sezon süresince farklı kategorilerde en az beş çevre eğitim etkinliği gerçekleştirilmelidir. (z)
3. Yüzme suyu kalitesi bilgileri (deniz suyu numunesi analiz sonuçları) plajda sergilenmelidir. (z)
4. Plajın bulunduğu yörede yer alan kıyı alanları ekosistemi, doğal ve hassas alanlarla ilgili bilgiler verilmelidir.(z)
5. Plajda bulunan donanımı ve olanakları gösteren bir harita Mavi Bayrak Panosunda sergilenmelidir. (z)
6. Yasalara göre hazırlanan plaj davranış kuralları panoda sergilenmeli ve plaj kullanımını düzenleyen yasalar istenildiğinde kolayca ulaşılabilecek bir yerde bulundurulmalıdır. (z)
Yüzme Suyu Kalitesi
7. Numune alım yöntemi ve numune alma takvimi konusunda verilen standartlara uyulmalıdır. (z)
8. Alınan numunelerin analizi konusunda verilen standartlara uyulmalıdır. (z)
9. Sanayi ve kanalizasyon atıkları plaj alanını etkilememelidir. (z)
10. Yüzme suyunun Fekal Koliform (E.Coli) ve Fekal Streptekok/Enterekok (FS/IE) değerleri, Mavi Bayrak için belirlenen limitler içerisinde olmalıdır. (z)
11. Yüzme suyu, fiziksel ve kimyasal parametreler için verilen kriterlere uygun olmalıdır. (z)
Çevre Yönetimi
12. Plajın bağlı bulunduğu yerel yönetim/plaj yöneticisi plajlarda çevresel denetimleri ve kontrolleri yapmak ve bir çevre yönetim sistemini oturtmak amacıyla belde bazında Mavi Bayrak Plaj Yönetim Birimi oluşturmalıdır. (k)
13. Plaj, arazi kullanımı ve işletme açısından kıyı alanları kullanımını içeren tüm ulusal yasalara uymalıdır. (z)
14. Hassas alanların yönetiminde ilgili yönetmeliklere uyulmalıdır. (z)
15. Plaj temiz olmalıdır. (z)
16. Plaja gelen yosun ve diğer doğal bitki kalıntıları kötü bir görüntü yaratmadığı sürece plajda bırakılmalıdır. (z)
17. Plajda yeterli sayıda çöp kutusu, atık konteynırı bulunmalı, düzenli olarak boşaltılmalı ve temiz tutulmalıdır. (z)
18. Plajda veya yakınında geri dönüştürülebilen atıkların ayrı ayrı toplanabilmesi için imkanlar olmalıdır. (z)
19. Yeterli sayıda sıhhi olanaklar (duş-tuvalet) bulunmalıdır. (z)
20. Sıhhi olanaklar (duş-tuvalet) temiz tutulmalıdır. (z)
21. Sıhhi olanaklar (duş-tuvalet) atık su sistemine bağlı olmalıdır. (z)
22. Plajda izinsiz kamp, araç kullanımı ve herhangi bir atık boşaltımı yapılmamalıdır. (z)
23. Köpekler ve diğer evcil hayvanların plaja girişleri sıkı bir şekilde kontrol altında tutulmalıdır. (z)
24. Plajın bütün yapı ve ekipmanları bakımlı olmalıdır. (z)
25. Yörede yörede deniz ve tatlı su hassas alanları varsa, buradaki doğal yaşamı izleme programı uygulanmalıdır. (z)
26. Plaj alanına ve belde içerisinde sürdürülebilir ulaşım araçları (toplu taşıma, bisiklet vb) teşvik edilmelidir. (k)
Güvenlik ve Hizmetler
27. İhtiyaca cevap verebilecek sayıda cankurtaran ve gerekli tüm malzemeleri plajda bulundurulmalıdır. (z)
28. Plajda ilkyardım malzemeleri bulundurulmalıdır. (z)
29. Kirlik kazaları ve riskleri ile mücadele edebilecek acil durum planları oluşturulmalıdır. (z)
30. Plajda farklı kullanımlar sonucu olabilecek kazalara karşı önlemler alınmalıdır. (z)
31. Plaj kullanıcılarının güvenliği için gerekli önlemler alınmalıdır. (z)
32. Plajda içme suyu bulundurulmalıdır. (k)
33. Beldede en az bir Mavi Bayraklı plajda engelliler için tuvalet ve erişim rampası bulunmalıdır. (z)
Marinalar için Mavi Bayrak Kriterleri
Dünyada gelişen çevreyi koruma bilincine paralel olarak Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı tarafından marinalar için belirlenen kriterler, 2018 yılı itibariyle 38’e çıkarılmıştır. Bu kriterlerin bir kısmı zorunlu (z), bir kısmı kılavuz (k) kriterlerdir. Bu kriterleri sağlayan plajlara 1 yıl süre ile Mavi Bayrak verilerek ödüllendirilmektedir.
ÇEVRE EĞİTİMİ VE BİLGİLENDİRME
1. Marinayı kullananlara, yakın çevre eko-sistemleri ile çevre unsurları hakkında bilgi verilmelidir. (z)
2. Marina ve çevresinde uyulacak çevre davranış kuralları marinada sergilenmelidir. (z)
3. Mavi Bayrak Programı ve kriterleri ile FEE’nin diğer eko-etiketi (Yeşil Anahtar) hakkında bilgiler marinada sergilenmelidir. (z)
4. Marina; kullanıcıları, marina personeli ve ziyaretçilerine yönelik olarak bir sene boyunca en az üç çevre bilinçlendirme etkinliği gerçekleştirmelidir. (z)
5. Marina yönetimince, yat sahiplerine yatlarda mavi bayrak uygulaması konusunda bilgi verilerek teşvik edilmelidir. (z)
6. Yılda iki kez marina çalışanları ile Mavi Bayrak, çevre ve sürdürülebilirlik ölçümleri konusunda değerlendirme toplantısı yapılmalıdır. (k)-YENi
7. Tüm marina çalışanları Mavi Bayrak hakkında bilgi sahibi olmalı ve kullanıcılara temel bilgileri verebilmelidir. (k) -YENi
ÇEVRE YÖNETİMİ
8. Marinada çevresel denetimleri yapmak ve bir çevre yönetim sistemini kurmak amacıyla Marina Yönetim Komitesi oluşturulmalıdır. (k)
9. Marinada çevre politikası ve planı olmalıdır. Bu plan su, atıklar ve enerji tüketimi; sağlık ve emniyet sorunları ve çevre dostu ürünlerin kullanımı konularında referans oluşturmalıdır. (z)
10. Hassas alanlarda ilgili yönetim kriterlerine (yönetmelikler) uyulmalıdır (z)
11. Tehlikeli atıklar için (boya, solvent, bottan kazınan boyalar, anti-fouling gibi) yeteri miktarda, iyi tanımlanmış ve ayrı ayrı toplama imkanları bulunmalıdır. Toplanan atıklar lisanslı bir toplama merkezine götürülmelidir. (z)
12. Yeteri miktarda ve iyi kontrol edilen çöp kutuları ve/veya çöp konteynırları olmalı, lisanslı bir taşıyıcı araçla toplanmalı ve lisanslı bir alana bırakılmalıdır. (z)
13. Marinada kağıt, plastik, metaller gibi geri dönüşebilen atıklar için ayrı ayrı toplama imkanı olmalıdır. (z)
14. Marinada sintine suyu çekme (pompalama) olanakları olmalıdır. (k)
15. Marinada tuvalet suyu çekme (pompalama) olanakları olmalıdır. (z)
16. Marinada tüm binalar yasalara uygun (imar planı, kıyı kanunu vb.) ve bakımlı, doğal ve yapay çevre ile bir bütünlük içinde olmalıdır. (z)
17. Yönlendirme levhaları ile işaret edilmiş, yeterli miktarda ve temiz sıhhi olanaklar (duş, tuvalet gibi) ve içme suyu bulunmalı, atık sular lisanslı bir arıtma tesisine ulaştırılmalıdır. (z)
18. Eğer marina yat bakım, onarım ve yıkama olanaklarına sahipse bu alanlardan kaynaklanacak kirletici faktörler; kanalizasyon sistemine ve marinanın kara ve deniz alanı ile doğal çevresini etkilememelidir. (z)
19. Sürdürülebilir ulaşım araçlarının kullanımı teşvik edilmelidir. (k)
20. Özel olarak düzenlenmiş alanların dışında marina alanında araç kullanımı ve park yapılmasına izin verilmemelidir. (z)
21. Sıhhi olanaklardaki su tüketimi tasarruflu kullanımı özendirecek şekilde kontrol altına alınmalıdır. (k) -YENi
22. Marinanın bir çevre politikası ve planı olmalıdır. Bu plan, su yönetimi, atık miktarları, enerji tüketimi, sağlık ve güvenlik ile çevre dostu ürünlerin kullanımı konularında veri toplamaya dayanmalıdır. Tüm çalışanlar bu konularda bilgilendirilmeli ve eğitilmelidir. (k) –YENi
23. Marinada yalnızca çevre dostu (temiz içerikli) temizlik ürünleri kullanılmalıdır. (k) –YENi
24. Sıhhi tesislerde sadece çevre dostu tuvalet malzemeleri, kağıt havluları ve tuvalet kağıtları kullanılmalıdır. Sabun ve diğer kişisel bakım ürünleri dozaj ayarlı dispenser ile sağlanmalıdır. (k) –YENi
25. Sadece enerji verimli aydınlatma kullanılmalıdır. Uygun olan yerlerde sensörlü aydınlatma sistemi kurulmalıdır. (k) –YENi
26. Marinanın enerji ihtiyacı yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlanmalıdır. (k) –YENi
27. Marina, faaliyetlerinde karbon nötr olmayı amaçlamalıdır. (k) –YENi
28. Marinada yapay olarak yeşillendirilmiş alanlar ve bahçeler sürdürülebilir şekilde muhafaza edilmelidir. (k) –YENi
29. Marinada bulunan tesisler çevre dostu malzemelerden yapılmalıdır. Marinada yeni binalar ve altyapı inşa ederken veya mobilya ile donatırken tercihen yerel kaynaklar kullanılmalıdır. (k) –YENi
GÜVENLİK VE HİZMETLER
30. Yeterli sayıda, yerleri yönlendirme levhaları ile açıkça belirlenmiş ve ulusal otoritelerce standardı kabul edilmiş cankurtaran, ilkyardım ve yangın söndürme ekipmanları bulunmalıdır. (z)
31. Deniz kirlenmesi, yangın ve diğer kazalar için acil durum planı ve emniyet tedbirleri hazırlanarak marinada bir panoda sergilenmelidir. (z)
32. Marinada bulunan güvenlik önlemleri konusunda panolar aracılığıyla bilgi verilmelidir. (z)
33. Yat bağlama noktalarında ulusal standartlara uygun elektrik ve su servis noktaları bulunmalıdır. (z)
34. Engelliler için olanaklar olmalıdır. (k)
35. Marinadaki olanaklar ve yerlerini gösteren bir harita, panoda sergilenmelidir. (z)
SU KALİTESİ
36. Marinanın kara kısmı ve deniz suyu fiziksel olarak temiz olmalıdır (yağ lekeleri, kanalizasyon atığı, çöp veya diğer kirlenme belirtileri olmamalıdır). (z)
KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK (KSS)–YENi
37. Marina yönetiminin, insan hakları, işgücü kaynağında ayrımcılığın önlenmesi ve eşitliğin sağlanması, çevre eğitimi ve yolsuzlukla mücadele alanlarını kapsayan bir KSS politikası olmalıdır. (k) –YENi
HALKIN KATILIMI–YENi
38. Marina yönetimi, yerel halk ve doğal çevre ile sürdürülebilir bir etkileşimi yaratmak üzere en az iki önemli girişimde bulunmalıdır. (k) –YENi
Yatlar için Mavi Bayrak kriterleri
YATLARDA MAVİ BAYRAK ÖDÜLÜ ALMAK İÇİN UYULMASI GEREKEN KRİTERLER VE DAVRANIŞ KURALLARI
KRİTERLER
1.Yatın ‘‘denize elverişlilik belgesi’’ (özel yatlar için bağlama kütüğü ruhsatnamesi) nin bulunması ve fotokopisinin başvuru dosyasına eklenmesi(z)
2.Ticari yatlar için “deniz turizmi aracı işletme belgesi” nin bulunması ve fotokopisinin başvuru dosyasına eklenmesi (z)
3.Mavi Bayrak kriterlerini, uyulması gereken yat davranış kurallarını, yerel ve ulusal düzeyde kimlerin sorumlu olduğunu içeren Mavi Bayrak bilgilerinin sergileneceği standart panonun yatta uygun ve görünür bir yere asılı bulunması (ödüle hak kazanıldığı takdirde TÜRÇEV tarafından gönderilecektir) (z)
4.Sintine ve pis su tanklarının düzenli olarak marina veya başka bir toplama merkezinde çektirilmesi ve bunun belgelenmesi ve/veya yatta arıtma sistemi bulundurulması ve faal durumda tutulması ve ilgili belgenin başvuru dosyasına eklenmesi(z)
5.Mavi Bayraklı yatlar için hazırlanan ‘Atık Takip Formu’nun düzenli olarak işlenmesi (Mavi Kart sahiplerinin kartın arkalı-önlü fotokopisini başvuru dosyasına eklemeleri yeterlidir) (z)
6.Marinalarda yapılan çevre eğitim etkinliklerinden en az birine fiilen katılmış olmak ve katıldığına dair belge fotokopisini başvuru dosyasına eklemek (z)
UYULMASI GEREKEN DAVRANIŞ KURALLARI
1.Koylarda hız limitine uyulması (maksimum 3 knot) (z)
2.Koylarda demirli durumdayken ses kirliliğine karşı duyarlı olunması (z)
3.Denize ve kıyı alanlarına çöp atılmaması (z)
4.Denize zehirli atıklar (yağ, boya, kullanılmış pil, temizlik malzemeleri vs) atılmaması (z)
5.Cam, plastik, metal gibi atık malzemelerin geri dönüşümü için ayrıştırma olanaklarının sağlanması (z)
6.Yemek yapımı sonrası oluşan bitkisel atık yağların düzenli olarak toplanarak lisanslı bir firma ile bertaraf edilmesinin sağlanması (k)
7.Kullanılan boya anti-fouling, boya çıkarıcı gibi ürünleri alırken çevre dostu olanların tercih edilmesi (z)
8.Temizlikte kullanılan deterjan, yüzey temizleyici vb. ürünlerin çevre dostu olanlarının kullanılması (z)
9.Kirlilik veya çevreyle ilgili kuralların herhangi birinin ihlali ile karşılaşıldığında durumun hemen yetkililere bildirilmesi (z)
10.Balık avcılığında avlanma sezonu, avlanma bölgeleri ile ilgili konulan yasaklara uyulması ve yasak olan yöntemlerle balık avlanmaması (z)
11.Denizde yaşayan bitki ve hayvanların korunması ve kuşların ürediği bölgelere dikkat edilmesi (z)
12.Tehlike altındaki ve korunan alanlara dikkat edilmesi (z)
13.Deniz dibine zarar verecek şekilde demirleme yapılmaması (z)
14.Balıkçılık yapılan veya balıkçılıkla ilgili düzeneklerin bulunduğu alanları rahatsız etmekten kaçınılması (z)
15.Tehlike altındaki/korunan türlerden veya sualtından çıkarılan arkeolojik kalıntılardan yapılmış eşyaların satın alınmaması ve kullanılmaması (z)
16.Yatın tuvalet ve mutfak ünitelerinin temiz ve bakımlı olması (z)
17.Diğer yatçıların da çevreye özen göstermeleri konusunda onların teşvik edilmesi (z)
(z): zorunlu kriter
(k): kılavuz kriter
Deniz Suyu Analizleri
Yüzme suyu analiz sonuçları çoğu ilde Sağlık Bakanlığı İl Müdürlükleri web sayfalarında ilan edilmektedir. Ayrıca, yüzme suyu analiz sonuçlarına Sağlık Bakanlığı web sayfası içerisinde oluşturulan yüzme suyu takip sistemi “http://yuzme.saglik.gov.tr/“ adresinden de ulaşılabilir.
Mavi Bayraklı plajlarda güncel yüzme suyu analiz sonuçlarını ilan etmek bir zorunluluk olmakla birlikte 2012 yılından itibaren Mavi Bayrak ödülü geçmiş dört (4) yılın analizlerine bakılarak verilmektedir. Bu nedenle analizlerin önemi bir kat daha artmış bulunmaktadır.